Ευθυγράμμιση νευτώνειου τηλεσκοπίου με το εργαλείο Concenter

Ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα που πρέπει να γνωρίζουμε πριν ξεκινήσουμε την παρατήρηση μας είναι το πώς να ευθυγραμμίσουμε τα οπτικά του τηλεσκοπίου μας. Συνήθως κατά τη μεταφορά τα οπτικά του τηλεσκοπίου μετακινούνται ελαφρά από τη θέση τους. Αυτό είναι φυσιολογικό και οφείλεται στους κραδασμούς μέσα στο αυτοκίνητο οι οποίοι είναι αναπόφευκτοι ειδικά όταν κινούμαστε σε χωματόδρομο. Επίσης αν το τηλεσκόπιο μας είναι σχεδιασμού "Truss" τότε σε κάθε συναρμολόγηση απαιτείται ευθυγράμμιση. Ο λόγος γι'αυτό είναι ότι τα αντιστηρίγματα διαφέρουν σε κάποιο βαθμό σε διαστάσεις ελάχιστα μεν αλλά αρκετά ώστε τα οπτικά να χάνουν την ευθυγράμμιση τους.

Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι ευθυγράμμισης χρησιμοποιώντας απλά ή σύνθετα μέσα. Στο παρόν άρθρο θα αναλύσουμε τη μέθοδο ευθυγράμμισης με το εργαλείο Concenter παραθέτοντας φωτογραφίες από κάθε βήμα.

To concenter είναι ένα εργαλείο που μας βοηθάει στο να ευθυγραμμίσουμε τα οπτικά του τηλεσκοπίου μας με ακρίβεια. Στην ουσία πρόκειται για ένα προσοφθάλμιο 2" το οποίο από μπροστά έχει μια μικρή οπή (δεν φαίνεται στη φωτογραφία) ενώ στο πίσω μέρος έχει ένα διάφανο πλαστικό καπάκι με ομόκεντρους κύκλους. Το concenter διατίθεται από την εταιρία Spheretec και μπορείτε να το προμηθευτείτε  από εδώ http://www.spheretec.de/. Τα βήματα κατά τη διαδικασία της ευθυγράμμισης είναι τα εξής:

1. Ευθυγράμμιση του εστιαστή με το δευτερεύον
2. Ευθυγράμμιση του δευτερεύοντος με το πρωτεύον
3. Ευθυγράμμιση του πρωτεύοντος

Βήμα 1: Ευθυγράμμιση εστιαστή με το δευτερεύον

Το 1ο βήμα απαιτείται μονάχα στην περίπτωση που έχουμε αφαιρέσει το δευτερεύον κάτοπτρο λόγω καθαρισμού ή αντικατάστασης όπως επίσης και κατά την εγκατάσταση ενός νέου εστιαστή (στην περίπτωση που έχουμε εγκαταστήσει έναν καινούριο εστιαστή θα πρέπει να σιγουρευτούμε ότι ο εστιαστής μας είναι κάθετα τοποθετημένος σε σχέση με το κυρίως σώμα του τηλεσκοπίου μας). Οπότε γίνεται μόνο μια φορά. Αφού έχουμε εγκαταστήσει το δευτερεύον μας και τον εστιαστή μας, τοποθετούμε το Concenter στον εστιαστή και κοιτάζουμε μέσα από την κεντρική οπή. Σαν πρώτη εικόνα θα πρέπει να βλέπουμε κάτι παρόμοιο με την εικόνα 1

Εικόνα 1: Το δευτερεύον σε σχέση με τον εστιαστή. Φαίνεται καθαρά η απόκλιση του 

Είναι φανερό από την εικόνα ότι το δευτερεύον μας έχει μια απόκλιση προς τα δεξιά. Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι, αφού χαλαρώσουμε τις βίδες της ευθυγράμμισης να στρίψουμε το δευτερεύον έτσι ώστε ένας από τους ομόκεντρους κύκλους (π.χ. ο 4ος ομόκεντρος κύκλος όπως φαίνεται στην εικόνα) να εφάπτεται με την περιφέρεια του κατόπτρου. Μπορούμε να ανεβάσουμε ή να κατεβάσουμε τον εστιαστή για να ταιριάξουμε έναν από τους ομόκεντρους κύκλους με την περιφέρεια. Επιπλέον το κάτοπτρο μας μπορεί να βρίσκεται χαμηλότερα ή ψηλότερα από το κέντρο (δεν φαίνεται σε αυτή τη φωτογραφία) οπότε εκεί θα πρέπει να πειράξουμε επιπλέον και την κεντρική βίδα που στηρίζει το δευτερεύον και να χαμηλώσουμε ή να ψηλώσουμε το κάτοπτρο. Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να αγνοήσουμε εντελώς την αντανάκλαση που βλέπουμε από το δευτερεύον. Αφού λοιπόν φέρουμε το δευτερεύον στη σωστή έτσι ώστε η περιφέρεια του να εφάπτεται με έναν από τους κύκλους τότε θα πρέπει να βλέπουμε μια εικόνα όπως την εικόνα 2:

Εικόνα 2: Το δευτερεύον τώρα έχει ευθυγραμμιστεί με τον εστιαστή μας. Προσέξτε την ταύτιση της περιφέρειας με τον 4ο ομόκεντρο κύκλο.

Βήμα 2: Ευθυγράμμιση δευτερεύοντος με το πρωτεύον

Σε αυτό το βήμα θα πρέπει να αλλάξουμε την κλίση του δευτερεύοντος έτσι ώστε να μπορούμε να βλέπουμε και τα 3 σημεία του πρωτεύοντος. Εδώ πειράζουμε μόνο τις 3 ( ή 4) βίδες κλίσης του δευτερεύοντος και όχι την κεντρική βίδα. Αν χρειαστεί θα πρέπει να στρέψουμε ελαφρά δεξιά ή αριστερά το δευτερεύον μας. Δεν μας πειράζει αν πλέον η περιφέρεια του δευτερεύοντος δεν είναι ακριβώς ομόκεντρη με το concenter. Αυτό πιθανότατα οφείλεται σε ελαφρά μετατόπιση του πρωτεύοντος σε σχέση με το γεωμετρικό κέντρο και είναι φυσιολογικό ειδικά σε τηλεσκόπια μεγάλης διαμέτρου που χρησιμοποιούν κυψέλες χωρίς σημεία στήριξης που εφάπτονται με το κάτοπτρο (για αποφυγή αστιγματισμού λόγω πίεσης). Η προτεραιότητα μας είναι να μην χάνουμε φως από το πρωτεύον. Επίσης είναι σημαντικό σε όλη τη διαδικασία να βλέπουμε μέσα από το concenter κάθε μετακίνηση που κάνουμε. Στο τέλος θα πρέπει να βλέπουμε κάτι σαν την εικόνα 3:

Εικόνα 3: Το δευτερεύον είναι ευθυγραμμισμένο με το πρωτεύον. Προσέξτε 3 σημεία στήριξης του πρωτεύοντος

Βήμα 3: Ευθυγράμμιση πρωτεύοντος

Το τελευταίο βήμα είναι να ευθυγραμμίσουμε το πρωτεύον. Αυτή τη φορά πειράζουμε τις 3 βίδες ευθυγράμμισης του πρωτεύοντος. Αυτό που πρέπει να πετύχουμε είναι να φέρουμε το σταυρό της αράχνης στο κέντρο και μέσα στον κεντρικό ομόκεντρο κύκλο που βλέπουμε στο concenter. Προσεκτικά στρέφουμε μια μια της βίδες και κοιτάζουμε να φέρουμε όσο γίνεται πιο κοντά το μαύρο στρογγυλό είδωλο που συναντώνται τα 4 πόδια της αράχνης. Αγνοούμε τον εσωτερικό παράκεντρο κύκλο που βλέπουμε στην εικόνα 3. Αυτό που βλέπουμε σαν παράκεντρο κύκλο είναι η ολίσθηση (offset) του δευτερεύοντος που είναι κάτι φυσιολογικό και παρατηρείται σε νευτώνεια κάτω από f/6 εστιακού λόγου. Αφού φέρουμε την αράχνη μέσα στον κεντρικό κύκλο του concenter είμαστε έτοιμοι και τέλεια ευθυγραμμισμένοι. Αυτό που πρέπει να βλέπουμε είναι κάτι παρόμοιο με αυτό της εικόνας 4:

Εικόνα 4: Το πρωτεύον είναι τώρα ευθυγραμμισμένο. To μαύρο στρογγυλό είδωλο είναι ακριβώς στο κέντρο του κύκλου του concenter. Tο παράκεντρο είδωλο που βλέπουμε εσωτερικά είναι η αντανάκλαση του concenter και οφείλετε στην ολίσθηση (offset) του δευτερεύοντος και πρέπει να αγνοηθεί.